مهدویت۱۲

این سوال همواره مطرح است که علت و فلسفه غیبت صغری سپس غیبت کبری چیست؟ به بیان روشن تر اینکه چرا حضرت دو نوع غیبت دارند و چرا از همان آغاز غیبت کبری شروع نشد و یا همان غیبت صغری با وجود نائبان خاص ادامه نیافت و این غیبت به دو مرحله صغری و کبری تقسیم بندی و اجرا گردید؟ در این مجال بدنبال یافتن پاسخی برای آن هستیم.
چرا دو مرحله غیبت؟
امام هادی (علیه السلام) و امام حسن عسگری(علیه السلام) در طول حیات مبارکشان کم تر با مردم ارتباط داشتند و در جمع مردم ظاهر و حاضر می شدند بلکه از طریق یاران و شاگردان خاص خویش با افراد تماس می گرفتند. شیوه این بزرگواران در واقع زمینه سازی و آگاهی بخشی مردم برای ورود به دوران غیبت بوده است. براین اساس غیبت صغری نیز مقدمه و زمینه ورود به غیبت کبری که غیبت اصلی حضرت می باشد، بوده است، چرا که اگر غیبت کبری یکباره و به طور ناگهانی و هر گونه آگاهی قبلی صورت می گرفت. مردم آن را انکار می کردند و پذیرش آن از سوی مردم کار دشواری بود. لذا لازم بود این آگاهی به طور تدریجی به جامعه داده شود تا ذهن مردم آمادگی پذیرش آن را پیدا کند.
به منظور ایجاد این آمادگی در مردم مقدمات این امر مهم توسط امامان عسگری علیهما السلام پایه ریزی شد به طوری که ابتدا ایشان خود از مردم فاصله گرفته – که البته بخشی از این مسئله به فشار حاکمان بنی عباس در آن زمان باز می گردد که سخن در آن زمینه از موضوع ما خارج است و آن را به وقتی دیگر موکول می کنیم – و مسائل و مشکلات مردم را توسط یاران خویش حل و فصل می کردند، در مرحله بعد توسط امام حسن عسگری(علیه السلام) تعداد محدودی از یاران و خواص توفیق یافتند که به محضر حضرت شرفیاب شوند و این تشرف علاوه بر آنکه نشانه علو مقام و وجود سنخیت در این افراد با امامشان می باشد، علت اصلی تثبیت ولادت و حیات آن حضرت بوده، اگر امام به طور کامل از جامعه و حتی خواص مخفی بودند و هیچکس از ولادت و حیات ایشان باخبر نمی شد، خود بزرگترین دستاویز برای دشمنان بود تا بدان متوسل شوند.
تاریخ نشان داده در همان دوران کوتاه غیبت صغری صاحبان قدرت به دلیل توجه و ارادت مردم به این نواب، آنان را مورد اذیت و آزار قرار داده و برای آنها مشکلات فراوانی را ایجاد می کردند، از سوی دیگر این افراد قدرت لازم برای انجام امور و حل و فصل مشکلات نداشتند و این خود دلیلی دیگر بر آسیب پذیر شدن آنان بود
و اما مرحله بعد، که مصادف با شهادت امام حسن عسگری(علیه السلام) و آغاز امامت حضرت می باشد در واقع شروع دوران غیبت صغری است در این دوره که تقریباً هفتاد سال طول کشید رابطه امام با مردم توسط نمایندگان مشخصی صورت می گرفت و مردم توسط این نمایندگان سخنان، مشکلات و مسائل و در خواستهای خود را به امام عرضه می کردند و از طریق همین افراد جواب می گرفتند. علاوه براین نمایندگان که چهار نفر بودند و بعد از وفات هر یک، دیگری این مسئولیت را به عهده می گرفت، افرادی نیز توفیق یافتند که حضرت را زیارت کرده و به محضر ایشان شرفیاب شوند اگر چه تعداد آنها محدود بوده است. اما هدف از این مراحل و وجود نواب اربعه و دیدار یاران امام حسن عسگری و سپس افراد دیگر، صرفاً جهت اثبات ولادت حضرت بوده تاکسی چه در آن زمان و چه در آینده آن را انکار نکند.

چرا غیبت کبری؟
اما اینکه چرا غیبت صغری با وجود همان نمایندگان ویژه ادامه نیافت، آن است که همانطور که گفتیم غیبت صغری در واقع یک مقدمه و زمینه برای ورود برنامه اصلی حضرت (که همان غیبت کبری است) بوده، تاریخ نشان داده در همان دوران کوتاه غیبت صغری صاحبان قدرت به دلیل توجه و ارادت مردم به این نواب، آنان را مورد اذیت و آزار قرار داده و برای آنها مشکلات فراوانی را ایجاد می کردند، از سوی دیگر این افراد قدرت لازم برای انجام امور و حل و فصل مشکلات نداشتند و این خود دلیلی دیگر بر آسیب پذیر شدن آنان بود. همچنین در طول دوره غیبت صغری افرادی پیدا شدند که ادعای نیابت خاص از سوی حضرت را کردند که هدفی جز تفرقه و گمراهی نداشتند و شیادانی بود که ادعاهای باطلی را به نام حضرت در جامعه مطرح می کردند.
این سوال همواره مطرح است که علت و فلسفه غیبت صغری سپس غیبت کبری چیست؟ به بیان روشن تر اینکه چرا حضرت دو نوع غیبت دارند وچرا از همان آغاز غیبت کبری شروع نشد و یا همان غیبت صغری با وجود نائبان خاص ادامه نیافت و این غیبت به دو مرحله صغری و کبری تقسیم بندی و اجرا گردید؟
عده ای ادعای نیابت کردند و خود را باب امام زمان معرفی کردند برخی از این اشخاص عبارتند از: احمد بن هلال کرخی، ابو طاهر محمد بن علی بن هلال، حسین بن منصور، احمد بن عثمان (برادر زاده ی محمد بن عثمان دومین نایب امام زمان) و…..
که در این رابطه توقیعی از امام زمان به منظور دوری و برائت از این افراد از سوی نواب به مردم عرضه شد، اما این مفسده ای بود که ادامه آن به مصلحت جامعه نبود لذا دفع آن از سوی امام ضروری و لازم بود. بنابر آنچه گفته شد اگر چه غیبت صغری زمینه خوبی برای آمادگی مردم جهت امر عظیم غیبت بود اما به دلیل وجود چنین مفاسدی که به نفع مردم نبود بلکه امکان ظهور و بروز مفاسد دیگری را نیز داشت لازم بود خاتمه یابد. تا امکان هر نوع سوء استفاده ای از دشمنان گرفته شود.

خلاصه سخن …
برنامه اصلی امام زمان غیبت کبری است اما برای ورود به این هدف اصلی احتیاج به زمینه سازی های بود جهت آگاهی بخشی به مردم و پذیرش این امر از سوی آنان که این زمینه ابتدا در حیات امامان عسگریین(علیهما السلام) و سپس توسط غیبت صغری، پایه گذاری شد.